Kristalyn Salters-Pedneault, Ph.D tarafından yazılmıştır. 28 Kasım 2021’de güncellenmiştir. Dr. Steven Gans tarafından tıbbi olarak incelenmiştir

Borderline kişilik bozukluğu (BKB) olan kişiler genellikle kaotik, yoğun ve çatışmalarla dolu ilişkiler yaşarlar. Bu durum, özellikle romantik ilişkiler için geçerlidir.

Eğer BKB olan biriyle bir ilişkiye başlamayı düşünüyorsanız veya zaten BKB olan biriyle bir ilişki içerisindeyseniz, bu bozukluk hakkında ve ilişkiden beklentilerinizin ne olması gerektiği hakkında bilgi edinmelisiniz. Aynı şekilde eğer size BKB tanısı konulduysa, belirtilerinizin aşk hayatınızı ve romantik ilişkilerinizi nasıl etkileyeceği üzerinde düşünmek size yardımcı olabilir.

Borderline kişilik bozukluğu nedir?

BKB kişinin değişken ruh hâlleri ve duygular sergilediği, benlik algısıyla ilgili sorunlar yaşadığı, dürtüsel bir şekilde davrandığı ve ilişkilerinde zorluklar yaşadığı bir davranış bozukluğudur. Kendine zarar verme veya intihara yönelik davranışlar gibi riskli davranışlar da BKB belirtileri arasında yer alabilir.¹

BKB, tanı koyarken ruh sağlığı uzmanlarının kaynağı olan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’nın 5. Baskısında (DSM-5) kişilik bozukluğu olarak kabul edilmiştir. DSM-5’e göre, BKB tanısı en çok kadınlara konuluyor. Bozukluğa neyin neden olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevre risk faktörleri arasında yer alıyor.²

İlişkide BKB belirtileri

DSM-5’te belirtilen BKB belirtileri arasında yoğun, değişken ve çatışmalı ilişkiler yer alıyor. Araştırmalar, BKB olan kişilerin çalkantılar ve işlevsizliklerle nitelenen fırtınalı romantik ilişkiler yaşamaya yatkın olduğunu saptadı.³

Örneğin bir çalışma, BKB belirtileri gösteren kadınların ilişkilerinde daha fazla kronik stres ve daha sık çatışma yaşadığını gösterdi. Buna ek olarak BKB olan kişilerin partnerleri, BKB belirtileri ne kadar şiddetliyse ilişkinin o kadar az tatmin edici olduğunu belirtti.

İlişkiyi sürdürmede güçlük çekme, borderline kişilik bozukluğunun bir özelliğidir.⁴ Buna ek olarak araştırmalar zamanla BKB belirtilerinin romantik ilişkilerle daha da bağlantılı hâle geldiğini göstermiştir.⁵

Aşağıda, BKB belirtilerinin ilişkileri nasıl etkileyebileceğini inceledik.

Değişkenlik

BKB olan kişiler sıklıkla başkalarının onları terk edeceğinden korkar. Aynı zamanda, aniden bunalmış hissetmeye ve yakınlıktan korkmaya başlayabilirler. Bu durum, ilişkilerden kaçınmalarına neden olabilir. Sonuç olarak, sevgi ve ilgi isteme ile ani kaçınmalar gösterme ve kendini soyutlama arasında sürekli olarak gidip gelirler.

Terk edilme korkusu

İlişkileri ayrıca etkileyen bir diğer BKB belirtisi ise terk edilmeye karşı duyulan derin korkudur.⁶ Bu korku, BKB olan kişilerin sürekli olarak birilerinin onu terk edeceğine dair işaretler aramasına ve küçücük bir olayı bile yakında terk edileceğine yönelik yorumlamasına neden olur.

Bu duygular yalvarma, toplum içerisinde bazı hareketler sergileme ve hatta partnerin gitmesini fiziksel olarak engelleme gibi aşırı çabalarla sonuçlanabilir.

Yalan söyleme

BKB olan kişilerle ilişki içerisinde olan insanların sık sık şikayet ettiği başka bir konu ise kişinin yalan söylemesidir. Yalan söyleme ve kandırma BKB için resmi bir tanı kriteri olmasa da, birçok partner yalanın en büyük sorunlardan biri olduğunu belirtti. Bu durum, BKB’nin kişinin bazı şeyleri diğer kişilerden tamamen farklı görmesine neden olmasından kaynaklanıyor olabilir.

Dürtüsel cinsellik

Dürtüsel cinsellik BKB’nin diğer bir klasik semptomudur ve BKB olan kişilerin birçoğu cinsellik ile ilgili konularda sorun yaşar. Ayrıca, BKB olan insanların büyük bir kısmı, çocukluklarında cinsel istismara uğramıştır.⁷ ve bu cinselliği çok daha karmaşık hâle getirir.

2011 yılında Innovations in Clinical Neuroscience‘da yayımlanan bir yazı, BKB olan kişilerin cinsellik konusunda diğer kişilere göre nasıl farklılıklar gösterdiğini incelemiştir. Yazarlar, BKB olan kişilerin örneğin erken yaşta cinsel ilişki yaşama, rastgele cinsel ilişkilerde bulunma ve geçmişte daha fazla partnerlerinin olması gibi durumlar aracılığıyla dürtüsellik sergilediği sonucuna vardı.⁸

Son olarak araştırma, BKB belirtilerinin kadınlarda planlanmamış gebeliklerle ilişkili olduğunu göstermiştir.⁹

Dolaysız etkilere sahip belirtiler

Dürtüsellik, kendine zarar verme⁶ ve dissosyatif belirtiler gibi diğer BKB belirtilerinin ilişkiler üzerinde dolaysız etkileri olabilir. Örneğin, BKB olan bir yakınınız devamlı aşırı alışveriş yapma gibi dürtüsel davranışlar sergiliyorsa bu durum aile içinde büyük oranda strese neden olabilir. Buna ek olarak, intihara yönelik davranışlar partnerler için korkutucu olabilir ve ilişki içerisinde fazlaca strese neden olabilir.

Romantik bir ilişkiye başlama

BKB olan insanların yakınlarının başa çıkması gerektiği yoğun ve yıkıcı belirtilerinin yanı sıra,¹ onları bazı zamanlar çok iyi partnerler yapan olumlu özellikleri de vardır. Hatta BKB olan biri ile romantik ilişki içerisinde olan birçok insan partnerlerini eğlenceli, heyecan verici ve tutkulu kişiler olarak tanımlıyor.

BKB olan kişiler yoğun duygulara ve güçlü bir yakınlık isteğine sahip oldukları için birçok insan BKB olan kişilere karşı çekim hisseder.

İlişki sürecek mi?

Birçok ilişki balayı döneminden geçer. BKB olan kişilerinin ilişkilerinde de durum farklı değildir. Hatta bu dönem daha yoğun yaşanabilir.

BKB olan kişiler, genellikle yeni bir romantik ilişkinin başlangıcında yeni partnerlerini baş tacı ettiklerini belirtiyor. Mükemmel uyumu, onları duygusal acılarından kurtaracak ruh eşlerini bulduklarına inanıyorlar. Bu düşünce türüne idealleştirme denir.

Balayı süreci, yeni partner için de çok heyecan verici olabiliyor. Sonuçta birinin size yoğun duygular beslemesi ve size ihtiyacının olduğunu hissettirmesi oldukça hoş bir durum.

Ancak, gerçeklik devreye girdiğinde sorunlar ortaya çıkmaya başlıyor. BKB olan kişi yeni partnerinin kusursuz olmadığını fark ettiğinde, mükemmel ve ideal ruh eşi imajı yıkıma uğrar. BKB olan kişiler dikotomik düşüncelere sahip oldukları veya her şeyi sadece siyah ve beyaz olarak gördükleri için, insanların niyeti iyi olduğu hâlde hata yapabileceklerinin farkına varmakta güçlük çekebilirler.

Sonuç olarak, BKB olan kişiler idealleştirmeden değersizleştirmeye hızlı bir geçiş yaparlar veya partnerlerinin berbat bir kişi olduğunu düşünürler.¹⁰

BKB olan biriyle bir ilişki sürdürebilmenin anahtarı, bu döngülerle başa çıkabilmek için yollar bulmak ve partnerinizi yıkıcı belirtileri ve sorun teşkil eden düşüncelerini azaltması için profesyonel yardım alması için cesaretlendirmektir. Bireysel terapiye ek olarak, çift terapisi de ilişkide her iki partner için faydalı olabilir.

Romantik ilişkiyi sürdürme

Çift terapisinin yanı sıra, ilişkiler konusunda faydalı olan ve BKB olan kişilerde etki gösteren terapi türleri vardır:

• Diyalektik Davranış Terapisi (DDT): DDT, kişinin düşüncelerini davranışlarıyla ilişkilendiren bir terapi türüdür. DDT’de biri kişiler arası becerileri yönetme olmak üzere dört temel beceri öğretilir.
• Zihinselleştirmeye dayalı terapi: Zihinselleştirmeye dayalı terapi, kişinin kendi ve başkalarının aklında neler döndüğüne anlam verebilmesine yardımcı olur.
• İlaçlar: Şu anda özellikle BKB’yi tedavi ettiği tasdik edilen bir ilaç bulunmasa da, doktorlar borderline kişilik bozukluğunun bazı belirtilerine yönelik ilaçlar reçete edebiliyor. Araştırmalar, bazı ilaçların kişiye öfkesini, dürtüselliğini ve depresyonunu kontrol altına almasında yardımcı olduğunu gösteriyor. ¹¹Yine de bu bağlamda ilacın yan etkileri ile olası faydalarını dikkatli bir şekilde dengelemek önemlidir.

İlişkiyi sonlandırma 

Partnerlerden birinin BKB olduğu ilişkiler bittiğinde birçok sorun ortaya çıkabilir. BKB olan kişilerin yoğun bir terk edilme korkusu olduğu için, ayrılık onları çaresiz ve yıkılmış hissettirebilir.

İlişki sağlıklı olmasa da, BKB olan kişi ilişkiyi bitirme konusunda sorun yaşar. Bu durum özellikle uzun ilişkilerde ve evliliklerde geçerlidir.¹²

İşte bu yüzden, özellikle ayrılık söz konusu olduğunda kendiniz ve partneriniz için bir destek ağına başvurmak iyi bir fikir olacaktır. Bu ağa genellikle profesyonel ruh sağlığı uzmanları da dâhildir.

Verywell’den bir söz

Birçok zorluğa rağmen, BKB’nin önceden tahmin edilmesi iyi bir şeydir. Bu, BKB olan birçok insanın bir süreden ve tedaviden sonra bile bozukluktan kalan belirtiler gösterebileceği, ancak uzun vadede iyileşmenin ve sağlıklı ilişkiler sürdürebilmenin mümkün olduğu anlamına gelir.

Referanslar

¹National Institute of Mental Health. Borderline personality disorder. Revised December 2017.

²MedlinePlus.gov. Borderline personality disorder. Updated November 23, 2021.

3Miano A, Dziobek I, Roepke S. Characterizing couple dysfunction in borderline personality disorder. J Pers Disord. 2018:1-18. doi:10.1521/pedi_2018_32_388

⁴Cleveland Clinic. Borderline personality disorder. Reviewed October 14, 2020.

⁵Navarro-Gómez S, Frías Á, Palma C. Romantic relationships of people with borderline personality: A narrative review. PSP. 2017;50(3):175-187. doi:10.1159/000474950

⁶Stoffers JM, Völlm BA, Rücker G, Timmer A, Huband N, Lieb K. Psychological therapies for people with borderline personality disorder. Cochrane Database Syst Rev. 2012;(8):CD005652. doi:10.1002/14651858.CD005652.pub2

⁷Menon P, Chaudhari B, Saldanha D, Devabhaktuni S, Bhattacharya L. Childhood sexual abuse in adult patients with borderline personality disorder. Ind Psychiatry J. 2016;25(1):101-106. doi:10.4103/0972-6748.196046

⁸Sansone RA, Sansone LA. Sexual behavior in borderline personality: A review. Innov Clin Neurosci. 2011;8(2):14-8.

⁹de Genna NM, Feske U, Larkby C, Angiolieri T, Gold MA. Pregnancies, abortions, and births among women with and without borderline personality disorder. Women’s Health Issues. 2012;22(4):e371-7. doi:10.1016/j.whi.2012.05.002

¹⁰Yeomans F, Levy K. Borderline Personality Disorder, An Issue of Psychiatric Clinics of North America. Elsevier Health Sciences. 2018.

¹¹Parker JD, Naeem A. Pharmacologic treatment of borderline personality disorder. AFP. 2019;99(5).

¹²Lavner JA, Lamkin J, Miller JD. Borderline personality disorder symptoms and newlyweds’ observed communication, partner characteristics, and longitudinal marital outcomes. J Abnorm Psychol. 2015;124(4):975-81. doi:10.1037/abn0000095