Psikolog mu arıyorsunuz?

Psikoloji bir sosyal bilimdir. Literatürde, bir bilim olarak varlığının kabulü, 1879 yılında ilk psikoloji laboratuvarının kurulmasına dayandırılıyor. Dolayısıyla henüz genç sayılan bilim dallarından biri.

Psikoloji çok farklı şekillerde tanımlanabilir. Yaygın kullanılan tanımlardan biri şudur: Psikoloji, insan ve hayvan davranışlarını ve mental (zihinsel) süreçlerini inceleyen bir bilim dalıdır.

Psikoloji, insan ve hayvanları inceler, anlamaya çalışır. Bunu yaparken de, test, gözlem, deney gibi bilimsel yöntemleri kullanır. Son tahlilde de, elde edilen veriler, psikolojik rahatsızlıkların tedavisinden, pazarlamaya, işe alım süreçlerinden, çocuk yetiştirmeye kadar pek çok alanda kullanılır.

Psikolojide, zaman içinde, klinik psikoloji, adli psikoloji, deneysel psikoloji, endüstri psikolojisi gibi alt alanlar oluştu. Psikologlar da doğal olarak, aldıkları eğitime bağlı olarak bu alanlarda çalışabilirler. Bu sayfada kastedilen psikolog, klinik psikoloji alanında (psikoterapi uygulayan) psikologdur.

Psikolog, her şeyden evvel bir unvandır: Üniversitelerin fen edebiyat fakültelerinin psikoloji bölümlerinde -en az lisans düzeyinde- eğitim almış uzmanlara psikolog denir.

Psikolog çok genel olarak “psikoloji bilimi alanında eğitim almış kişi” olarak düşünülebilir. Türk Dil Kurumu’nun verdiği anlam ise “ruh bilimci”.

Psikolog, Türkiye’de, sadece, üniversitelerin psikoloji bölümlerini bitirenlere verilen bir unvandır. Teknik olarak, psikoloji bölümü mezunu olmayanlar bu unvanı kullanamaz. Psikoloji bölümü mezunları, yüksek lisans eğitimlerine göre “uzman psikolog”, “klinik psikolog” gibi unvanlar alabilirler.

Psikolog, psikoloji bilimi ile ilgili bir alanda eğitim görmüş kişidir. Doğal olarak psikolog, en genel anlamıyla, insana dair hallerle ilgilenir. Bu durum bazı kişilerin kafasında “Psikolog beni bir bakışta anlar.”, “Bir hareketimden beni çözer.” gibi bir algı oluşturabiliyor.

Öncelikle şunu söylemek gerekir ki, insan son derece ilginç, gizemli ve karmaşık bir varlıktır. Onun “çözülmesi” gibi bir perspektifin kafadan yanlış olduğunu düşünüyorum. Evet insana ait pek çok özellik gün geçtikçe “yeniden” tanımlanıyor, yeniden ele alınıyor. Ancak bu, insanın “çözülebildiği” anlamına gelmiyor.

Psikolog karşısındaki kişinin düşünce, duygu ve kişilik dünyasıyla ilgili varsayımlarda bulunabilir; ve bu varsayımların, herhangi bir kişinin varsayımından daha kuvvetli olması muhtemeldir. Ancak, bu demek değildir ki psikolog, karşısındaki kişiyi bir bakışta çözebilir. Psikolojik yardım sürecinde önemli olan, psikoloğun (ya da psikolojik yardım uzmanının) karşısındaki kişiyi çözmesi değil, ona yardım edebilmesidir. Yardımın yolu da “çözmek”ten değil, “anlamak”, “anlaşılmak” ve “anlaşmak”tan geçer.

Psikolojik yardım sürecinde genel olarak kişinin duyguları, düşünceleri, davranışları, insani ilişkilerde kullandığı psikolojik kalıplar, bilinçdışı yaşantıları, anıları, hayalleri, inançları vb. ele alınabilir. Dolayısıyla, psikolog ile yapacağınız görüşme de düşünceleriniz de ele alınacaktır. Anlaşıldığı üzere sadece düşünceler ele alınmayacaktır.

Sizin düşüncelerinizi psikolog düzeltmez. Bu bakış, kendinizi çok pasif kabul ettiğiniz bir bakıştır. Psikolog, psikoloji biliminden hareketle, düşünce yapılarınızı ve bu yapıların hayatınıza etkisini anlamanızda; şayet değiştirmek isterseniz de bu değişim sürecinde size destek sunan biridir.

Psikoloğun sunacağı destek gelişigüzel değil, bazı psikoterapi kuramları çerçevesinde olabilir ancak.
Psikolog size şu minvalde bir cümle kuramaz: “X şeklinde düşünmen çok yanlış, bunun yerine Y şeklinde düşün.” Sadece belirli bir sistem çerçevesinde düşünce yapılarınızı ve bu düşünce yapılarınızın hayatınıza etkisini anlamaya ve size göstermeye çalışır. Ve bu süreç çok mekanik değil karmaşık bir süreçtir.

Psikolojik yardım sürecinde amaç, sadece pozitif düşünmek değil, daha çok gerçekçi düşünmeyi becerebilmektir.
Psikolog, düşüncelerinizi anlamaya çalışırken, duygularınızı, hayallerinizi, çocukluk yaşantılarınızı, görüşmedeki duruşunuzu, ses tonunuzu, jest ve mimiğinizi vb. de hesaba katar.

Özetle, psikolojik yardım sürecinde düşünceleriniz de diğer pek çok faktörle birlikte ele alınır. Ancak bu, sizin de aktif olarak içinde yer aldığınız bir süreçtir.

“En iyi psikolog” diye bir arayışta olan kişi neyin peşindedir?

Psikolojik destek süreci, bir insanın deneyimleyebileceği en önemli yaşantılardan biridir. Çünkü, kişi psikolojik yardım sürecinde, kendisiyle, diğer insanlarla, hayatla ve Allah’la olan ilişkisini gözden geçirme, değerlendirme imkanına kavuşur. Bu değerlendirme süreci söz konusu kişiye kendini yeniden inşa etme olasılığı sunar. Peki, psikolojik yardım, psikolog, psikolojik danışman ve psikoterapist gibi uzmanlar aracılığıyla gerçekleşeceğine göre, yardım alacak kişinin en iyi uzman arayışından daha makul ne olabilir? Böyle bakınca, en iyi psikolog (ya da diğer uzmanlar) arayışını bir mesele etmenin ne anlamı olabilir ki?

Psikolojik danışmanlık veya psikoterapi, sıradan olarak kabul edilen durumların pek sıradan kabul edilmeyen bakış açılarıyla ele alınmasını da içinde barındırır. Bu durumdan güç alarak biz de, en iyi psikolog arayışını bir mesele haline getirme hakkını kendimizde gördük.

İsterseniz buradan başlayalım. Kimdir en iyi psikolog? Böyle birisi var mıdır? Varsa özellikleri neler olabilir? Bir danışan penceresinden, bu özelliklerin ne olabileceğini düşündüğümde aklıma aşağıdaki maddeler geldi:

Eğitim geçmişi: Bir psikolojik yardım uzmanının eğitim geçmişi son derece önemlidir tabii ki. Hangi üniversitenin, hangi bölümünden, hangi dereceyle mezun oldu? Üniversite eğitimi dışında hangi eğitimleri aldı? Bütün bunların iyi bir psikoloğun göstergelerinden olacağı kuşku götürmez. Bu durumda en iyi psikolog, en iyi eğitimi almış psikologdur.

Mesleki deneyim: Danışanlar, genç bir psikologla karşılaştıklarında, “Ben daha yaşlı birisini bekliyordum.” diyebiliyorlar. Yaşlılığın, pek çok kişinin zihninde güven verici bir etkisi olabilir. Bizce önemli olan, psikoloğun yaşı değil de deneyimi olabilir.

Meşhurluk düzeyi: Psikoloğumuz ne kadar tanınıyor? Televizyonlara, gazetelere ne sıklıkta çıkıyor? İnternette ne kadar aranıyor? Ne kadar tavsiye ediliyor? Bütün bunlardan hareketle en iyi psikolog, en meşhur psikolog mudur?
Yukarıdaki maddeleri artırabilirsiniz tabii; ancak demek istediğimiz, bu maddeleri karşılayan birinin “en iyi psikolog” olmayı garanti edemeyeceğidir.

Düşüncemizi biraz daha açmamıza müsaade edin. Bize göre en iyi psikolog arayışı çok doğru bir arayış değildir. Bunun yerine, psikoloji literatüründe ebeveynlik için kullanılan yeterince iyi anne kavramından hareketle, yeterince iyi psikolog arayışını öneriyoruz. Yeterince iyi yaklaşımı, kişiyi mükemmellik baskısından kurtaran bir yaklaşımdır. Mükemmel olmak ve mükemmele ulaşmak zorunda değiliz. Bizim için yeterince iyi olan iyidir.

En iyi psikolog arayışının işe yaramazlığını bir başka açıdan da değerlendirebiliriz. Psikolojik yardım ilişkisi, klasik doktor-hasta ilişkisi gibi tek yönlü bir ilişki değildir. İlişki “sen” ile”ben” arasındaki uyuma da bağlıdır. Yani siz çok donanımlı, çok iyi eğitim almış, çok deneyimli bir uzman olabilirsiniz. Ancak danışanınızla oluşturduğunuz ilişki yeterince iyi değilse, sizin uzmanlık kaliteniz pek bir işe yaramaz.

Bunu kendi mesleki tecrübelerimizde görebiliyoruz. Bizim de hürmet ettiğimiz, kendilerinden çok şey öğrendiğimiz, hoca dediğimiz uzmanlardan yardım alıp memnun kalmayan ve bir şekilde bize ulaşan insanlarla karşılaşıyoruz. Eminiz ki, bizden destek isteyip, memnun kalmadığı için başka uzmanlarla görüşen kişiler de oluyordur. Bu da, yeterince iyi ile birlikte hesaba katmamız gereken yeni bir kavramı beraberinde getiriyor: Benim için iyi. Böyle baktığımızda, bu yazının okurlarına bizim önerimiz, “En iyi psikolog kim?” diye sormak yerine, “Benim için yeterince iyi psikolog kim?” diye sormaktır.

Google aramalarına baktığımızda, insanların büyük bir kısmının farklı kriterlerle arama yaptığını görüyoruz. Bu aramalara şunları örnek olarak verebiliriz: “psikolog”, “istanbul psikolog“, “bakırköy psikolog“, “ucuz psikolog,”ücretsiz psikolog” vb. En iyi psikolog diye arama yapanların sayısı diğerlerine göre daha az. Peki bazı insanlar neden en iyi psikolog diye arama yapıyor olabilir?
İlk aklımıza gelen olasılık, kişinin yaşadığı sorunu felaketleştirerek algılaması. Kişi bir anlamda şöyle düşünmektedir: “Benim derdim o kadar büyük ki, ancak en iyi psikolog bunun altından kalkabilir.” İçinde abartı barındıran bir ifade olduğunu düşünebilirsiniz.

İkinci grubu bize göre, her şeyin en iyisini hak ettiğine dair içsel bir inanç taşıyanlar oluşturuyor. Arabanın en iyisine, elbisenin en iyisine olduğu gibi psikoloğun da en iyisine sahip olmaları gerekir bu gruptakilerin. Bu bahsettiğimiz, “narsisist bir kişilik yapısı”dır.
En iyi psikolog arayışının  bunlar dışında da motivasyonları olabilir tabii. Burada belirleyici olan, en iyi psikoloğu arayan kişinin iç dünyasıdır. Bizimkisi tabii ki sadece varsayımdan ibarettir.

Bütün bu yazdıklarımızdan sonra, “en iyi psikolog” yerine “benim için yeterince iyi psikolog” arayışında olmanızı tavsiye edebiliriz. Bununla birlikte, aşağıda sıraladığımız hususlara dikkat etmeniz de işinize yarayabilir.

Yardım alacağınız uzmanın, sizin ihtiyaç hissettiğiniz konuda çalışıp çalışmadığına bakın. Diyelim ki, bireysel terapide çok iyi olduğu halde bir psikolog, çift terapisi yapmıyor olabilir.

Uzmanınızın ulaşım açısından rahatça ulaşabileceğiniz bir mesafede olmasına dikkat edin. Çünkü, uzun soluklu bir desteğe ihtiyacınız olabilir ve özellikle İstanbul gibi şehirlerde mesafe sizi zorlayabilir.

Ekonomik açıdan altından kalkabileceğiniz bir ücret politikasına sahip uzmanla görüşmenizde fayda var. Çünkü, ücret zamanla sırtınızda ciddi bir yük oluşturabilir.

Destek almayı düşündüğünüz uzmanla bir ön görüşme (telefonla bile olsa) yapmanızda fayda var. Çünkü, bir psikoloğun “sizin için” iyi bir psikolog olup olmadığı telefonda yapacağınız ön görüşmede bile işaretini verebilir. Süreçle ilgili kafanızdaki tüm soruları uzmana sorun.

Psikolog ücretleri, hem bizatihi psikolojik hizmeti sunanlar hem de hizmete talip olanlar açısından bir meseledir. Uzmanlar, seans ücretlerini düzenleme noktasında sıkıntı yaşayabilirken, hizmete talip olanlar, ücreti karşılama açısından zorluk yaşayabiliyorlar.

Psikoterapi hizmeti, başından beri, yani Freud’dan bu yana görece “lüks” bir hizmet olagelmiştir. Yani herkesin ulaşabileceği bir hizmet olmamıştır psikoterapi. Dememiz o ki sevgili okuyucu, psikolog ücretleri meselesi sadece senin meselen değildir. Ta başından beri, bu hizmete talip olup da ulaşamayanlar olmuştur.

Psikolog ücretleri de pek çok başka hizmet sektöründe olduğu gibi serbest piyasa mantığıyla şekilleniyor. Yani her uzman veya kurum, kendi seans ücretini kendisi belirliyor. Peki, serbest piyasa mantığıyla da olsa, psikolog ücretleri nelerden etkileniyor olabilir?

Psikoloğun sahip olduğu özellikler: Psikoloğun mezun olduğu okul, aldığı eğitimler, sahip olduğunu düşündüğü donanım, sahip olduğu özgüven gibi faktörler, seans ücretini belirlemede etkili olabiliyor.

Hizmetin sunulduğu muhit: Aynı ürünü A semtinden almakla B semtinden almak arasında maddi açıdan ciddi farklılıklar olabilir. Benzer şekilde, ofis kirasının 5000 TL olduğu bir muhitle, ofis kirasının 1200 TL olduğu bir muhitteki seans ücretleri pekala farklılık arz edebilir.

Pazarlama stratejileri: Psikolog tabii ki bir pazarlamacı değildir ve olmamalıdır da bana göre. Ama yaptığı işin bir parçası da pazarlamayla ilgilidir. Dolayısıyla bazı psikologlar, hizmetlerini daha az ücretle daha çok kişiye ulaştırmayı tercih ederken, bazıları da daha yüksek ücretle daha az kişiye ulaşmak istiyor olabilirler. Aynı zamanda, müşteri çekme stratejisi olarak da ücretler kullanılabiliyor. Mesele, “Pahalı olan iyidir.” düşüncesine sahip danışan adaylarına ulaşmak isteyen uzmanlar, seans ücretini yüksek tutabilir.

Psikoloğun sahip olduğu danışan portföyü: Şayet bir psikolog çok sayıda danışana ulaşma imkanına sahipse (çok bilindikse mesela), talep karşısında bir eleme aracı olarak seans ücretini yüksek tutabilir. Ya da, hizmete yeni başlamış ve sektörde kendine bir yer edinmeye çalışan bir psikolog seans ücretini düşük tutabilir.

Bizim şu ana kadar duyduğumuz psikolog ücretleri 300 TL ile 1500 TL arasında değişkenlik göstermektedir.

Sonuç olarak özetlemek gerekirse, psikolog ücretlerini serbest piyasa mantığı belirliyor ve bu mantığa göre her uzman, kendi özel şartlarına göre ücretlerinde düzenleme yapıyor. Bizim, psikolog ücretleriyle ilgili hatırlatma ve önerilerimiz şöyle:

Psikolojik yardım sürecinizde belirleyici tek kriteriniz ücret olmasın. Ücretin düşük ya da yüksek olması alacağınız hizmetin kalitesini belirleyen tek faktör değildir.

Kendi bütçenize göre, psikolog desteğinin devamlılığına yardımcı olacak bir ücret ödemeye çalışın.

Psikolog ücretlerini konuşmaya çekinmeyin. Nihayetinde, ücret de alacağınız hizmetin bir parçası. Gerekirse, psikoloğa, ödeyebileceğiniz ücreti belirtin. Bazı psikologlar, ücret konusunda esnek davranabiliyorlar.

Beylikdüzü’nde bir psikolog arayışındaysanız, kendinize soracağınız ilk sorular, “Nasıl bir sorun yaşıyorum?” ve “Psikologdan ne bekliyorum?” olabilir.

“Nasıl bir sorun yaşıyorum?” veya “Neyi sorun olarak görüyorum?” sorularına vereceğiniz cevaplar, sorunu, “sizin” nasıl tanımladığınızı ifade eder. Burada, yaşadıklarınızın psikoloji veya psikiyatri literatüründeki karşılığı önemli değildir; önemli olan, kişisel düşünceniz ve tanımlamanızdır. Mesela yaşadığınız şeyin, “Bazen nefes almakta zorlanmak, boğulacakmış gibi hissetmek, öleceğinden endişe etmek, bulunduğunuz ortamdan uzaklaşma isteği duymak.” olduğunu düşünelim. Bu durumda, sorunu tanımlama şekliniz “Panik atağı yaşıyorum.” değil de, “Bazen nefes almakta zorlanıyorum, boğulacakmış gibi hissediyorum, öleceğimden endişe ediyorum. Bulunduğum ortamdan uzaklaşma isteği duyuyorum.” şeklinde olmalıdır. Özetle, sorunu tanımlarken, yaşadığınızın literatürdeki karşılığını değil de, kendi duygu, düşünce ve davranışlarınızı referans almanızı tavsiye ediyoruz.

“Psikologdan ne bekliyorum?” sorusu, “sizin ne beklediğinizi” ifade eder, “psikoloğun ne yapması gerektiğini veya ne yapabileceğini” değil. Yukarıdaki örnek üzerinden düşünürsek, psikologdan çok farklı şeyler bekleyebilirsiniz. Mesela: “Ölüm düşüncesini zihnimden uzaklaştırsın.”, “Bana, yaşadıklarımın psikolojik açıklamasını yapsın.”, “Bana bir ilaç vererek, sorunlarımdan kurtulmamı sağlasın.”, “Psikoterapi desteği ile, yaşadıklarımı anlamama ve onların üstesinden gelmeme yardımcı olsun.” vb. Size tavsiyemiz, beklentileriniz üzerinde düşünmeniz ve onları netleştirmeye çalışmanızdır.

Beklentinize uygun psikolog seçin. Her psikolog, her konuda hizmet veremez. Aldıkları eğitimler, çalışmak istedikleri konular vb. psikologları genelde, belirli alanlarda çalışmaya sevk eder. Randevu alacağınız psikoloğun, sizin ihtiyaç duyduğunuz alanda çalışıyor olması pek çok açıdan önemlidir.

İlaç tedavisi görmek istediğiniz halde bir psikologdan randevu alırsanız, görüşmenin sonunda muhtemelen hayal kırıklığına uğrarsınız. Aynı şekilde sadece bireysel terapi hizmeti sunan bir psikologdan evlilik terapisi için randevu alırsanız da beklediğinizi bulamazsınız.

• Psikologla bir ön görüşme gerçekleştirin: Yukarıda dile getirilen, olası sorunları önlemenin bir yolu, görüşmek istediğiniz psikologla bir ön görüşme gerçekleştirmek olabilir. Ön görüşmeyi, bir terapi seansı olarak düşünmeyin; ön görüşme daha çok, sorunlarınızı ve beklentilerinizi dile getirdiğiniz, uzmanın da sizin için yapabileceklerini sizinle paylaştığı bir görüşmedir. Ön görüşmede şu tarz sorular ele alınabilir:

• Nasıl bir sorun yaşıyorsunuz ve psikologdan ne bekliyorsunuz?
• Seans süresi ve ücreti/fiyatı ne kadardır?
• Görüşme sıklığı nedir?
• Psikoloğun eğitimi ve deneyimi nedir?
• Psikolog, psikolojik destek sürecinde hangi yöntemi (bilişsel davranışçı terapi, aktarım odaklı terapi, şema terapi, oyun terapisi vb.) kullanıyor?
• Seans yapılandırması nasıldır? Mesela, “Seansınıza geç kalırsanız ne olur?”, “Seansınıza gitmezseniz ne olur?” gibi sorular ele alınabilir.

Bazı uzman ve kurumlar bir ön görüşme yapmıyorlar, çalışma sistemlerinde bu yok. Ancak biz, psikolojik yardım uzmanıyla yapacağınız bir ön görüşmenin, sizin için işlevsel olabileceğini düşünüyoruz.

Ön görüşme yapan uzmanlar, farklı iletişim yollarını tercih edebiliyorlar. Bazıları, yüz yüze görüşürken, bazıları telefon veya whatsapp gibi programlar üzerinden görüşebiliyorlar.

Ekonomik durumunuzu dikkate alın: Psikolog seçerken, ödeyeceğiniz ücreti de hesaba katmanızı tavsiye ediyoruz. Bazıları, kendilerini kötü hissettikleri bir dönemde, “ne olursa olsun” düşüncesiyle terapiye başlıyorlar; fakat zaman sonra ekonomik olarak zor durumda kalıp, terapiyi bırakabiliyorlar. Böylesi bir durumu yaşamamak için, sizin açınızdan makul bir ücretle çalışan bir psikoloğu edebilirsiniz. Ödeyeceğiniz ücretle alacağınız hizmetin kalitesi doğru orantılı olmayabilir; yani, ödeyeceğiniz ücret arttıkça elde edeceğiniz fayda artmayabilir.

Psikoloğun adresine dikkat edin: Psikolojik destek için, uzmanınızla düzenli görüşmeniz gerekebilir. Söz konusu görüşmelerin sıklığı, haftada bir kez, haftada iki kez vb. olacak şekilde değişiklik gösterebilir. Bu durumda, ulaşımı sizin için kolay bir yerden uzman seçmenizi tavsiye ediyoruz. Ulaşım meselesi, özellikle İstanbul gibi şehirlerde ciddi bir sorun olabiliyor.