Toplumun en temel yapısı olan aile içindeki bireylerin arasındaki çatışmaları gidermeye çalışan, aile içi iletişimin niteliğini arttırmaya yardımcı olan psikoterapi türüne aile terapisi adı verilmektedir.

Ailedeki fertlerin her birinin kendine özgü kişiliği, düşüncesi, zevkleri ve hobileri vardır. Aynı çatı altında yaşayan ve birbirinden farklı olan üyelerin bazı konularda çatışması gayet doğaldır. Ancak bu çatışmalar aile üyelerinin arasındaki dayanışmayı bitiriyor ve iletişimi güçleştiriyor ise huzur kalmaz ve üyeler birbirinden uzaklaşmaya başlar. Bu istenilen bir durum değildir. Bu yüzden farklı karakterdeki aile üyelerinin bu konuda yardım almaları, ileriki süreçler ve daha ciddi krizler açısından çok önemlidir.

Aile terapisi birbiriyle sorunlar yaşayan anne-baba ve çocuklar arasındaki iletişimi güçlendirir, olaylara karşı bakış açılarını değiştirerek çatışmaları çözme becerisi kazandırır. Böylece aile, gerçek birleştirici yapısına yeniden kavuşmuş olur.

Aile terapisine hangi durumlarda başvurmak gerekir?

Eşler arasındaki problemlerin çocukları ilgilendirdiği zamanlarda veya ebeveynlerden birinin çocuklarla yaşadığı sorunlarda devreye giren aile terapisi;

• Aile içi kriz ve anlaşmazlık durumlarında
• Çocukların eğitim yaşantısında, sosyal çevresinde ve aile içinde yaşadığı problemlerde
• Aile üyelerinden birinin uyuşturucu madde bağımlılığı yaşadığı durumlarda
• Aile fertlerinden birinde psikolojik bir rahatsızlık baş gösterdiğinde
• Alkol bağımlılığında
• Herhangi bir kalıcı fiziksel hastalıkta
• Aileden birinin vefatında
• Ebeveynlerin yaşlılık çağında
• Göç sonucu oluşmuş kültürel uyum problemlerinde
• Kaza veya diğer travmatik durumlarda
• Boşanma sürecinde
• Aile içi büyük değişimlerde (yeni çocuk, yeni evlilikler vb.)
• Evlat edinme sürecinin öncesi ve sonrasında aile üyelerine büyük destek sağlamaktadır.

Aile terapisinin amaçları nelerdir?

Aile terapisindeki temel amaç aile üyelerinin arasındaki çatışmayı sonlandırmak, aralarındaki iletişimi kuvvetlendirmek ve birilikte problem çözme becerilerini geliştirmektir.

Aile bağlarının ve aile içi iletişimin önemini kavramalarını sağlamak, hem iyi günde hem de kötü günde sevginin ve acının paylaşılmasını sağlamaktır. Aile bireylerinin sorunlar karşısında işbirliği yapmalarını sağlayarak, problemlerin tek kişiye yüklediği stres ve sorumluluğun paylaşılmasına yardımcı olarak bireyleri rahatlatmaktır.

Aile terapisi nerelerde uygulanır?

Aile terapisinin uygulanacağı ortam bireysel terapiden biraz farklıdır çünkü kalabalık bir ailenin ihtiyaçlarına karşılık verecek şekilde dizayn edilmektedir. Terapistin kendi ofisinde ailenin rahatlıkla oturabileceği büyüklükte olan bir salon veya oda olabileceği gibi çeşitli psikoterapi merkezlerinde bulunan ve grup terapileri için düzenlenmiş özel odalar da olabilir.

Ülkemizde psikolojik danışmanlık merkezleri adı altında açılmış merkezlerde aile terapisi için uygun mekanlar bulunmaktadır. Yine hastanelerin psikiyatri servislerinde ailelere yönelik çalışmaların terapist gözetiminde yapılabileceği ortamlar bulunmaktadır.

Kadınlara yönelik açılan sığınma evleri, göçmenlere yönelik açılmış olan sığınaklar ve uyuşturucu bıraktırma merkezlerinde de aile terapisinin uygulanabileceği ortamlar mevcuttur.
Çocuk Koruma Kanunu kapsamında danışmanlık tedbiri kararı alınan çocukların aile terapileri, aile üyelerinin hep birlikte yaşadığı evde uygulanabilmektedir.

Aile terapisinin süresi ne kadardır?

Aile terapilerinde ailenin hangi amaçla ve sebeple terapiye başvurduğu, sürenin belirlenmesinde ana etkendir. Bir haftanın içinde bir kez uygulanabildiği gibi bazı yoğun durumlarda iki kez de uygulanabilmektedir.

Aile terapilerinde söz hakkı alan kişi sayısı birden fazla olduğu için seanslar 90 dakika kadar sürmektedir.

Terapilerin toplam sayısı ailenin başvurma sebebinin niteliğine göre birkaç seans bile sürebilir.
Ancak normal şartlar altında aile terapisinin başarılı olabilmesi ve aile üyelerini istenen yeterliliklere kavuşabilmesi için toplam seans 8 ile 20 arasında değişebilmektedir.

Bazı özel durumlar da söz konusu olabilmektedir. Kimi zamanlarda bazı sosyal kuruluşlar aile terapisinin sponsoru oldukları için, terapistten belirli bir zaman aralığında terapiyi sonlandırmasını isteyebilir. Yapılan etik anlaşmalara göre her iki taraf da anlaşmanın kurallarına riayet etmek durumunda kalabilir.

Aile terapisti kimdir?

Psikoterapi eğitimi alan tüm lisans sahibi terapistler aile terapisi uygulayabilmektedir. Ancak psikoterapistlerden aile terapisi alanında uzmanlaşıp sadece bu alana yoğunlaşan terapistler de vardır. bu terapistler aile terapisi alanında tüm yaklaşımların eğitimini alıp kendilerine göre bir yöntem seçip, alana özgü uygulamalar da yapabilmektedirler.

Aile terapistleri yalnız çalışabildikleri gibi farklı meslektaşlarıyla birlikte de aile terapisi uygulayabilmektedirler. Ailenin tümüyle beraber çalışan terapistler gerek duydukları zamanlarda ailedeki bireylerle yalnız seanslar da gerçekleştirebilirler. Tabi bire bir seanslarda konu ailenin bütününü ilgilendiren gerçek konu olmaktadır.

Aile terapisi genel uzmanlık alanı olmakla birlikte bazı terapistler sadece spesifik bir alanda da uzmanlaşabilirler. Bu özel konular aile içi şiddet, göçmen aileler, cinsellik veya mülteci konumundaki aileler olabilir.

Kimler aile terapisine katılır?

Tüm terapi türlerinde, danışanların gönüllü olması terapinin başarıya ulaşması için çok önemlidir. Aile üyelerinin bir kısmı ya da tamamı aile terapisine katılabilir. Terapinin ilk dönemlerinde kısmi bir katılım olsa da gidişata göre diğer aile üyeleri de sürece dahil edilebilir. Ailenin tamamının katıldığı durumlarda süreç bu şekilde tamamlanabildiği gibi bazen geniş ailenin diğer üyeleri de terapi süreciyle ilişkilendirilebilirler.
Aile bireyleri ile terapist arasında terapinin başlangıcında gizlilik anlaşması yapması aile üyelerine güven verir. Bazen bire bir başlayan terapiler, danışanın aile üyelerini ilgilendirdiği takdirde, tabi gönüllülük olması koşuluyla, tüm ailenin katılımıyla aile terapisi şeklinde sürebilmektedir. Tüm bu sürecin ilerlemesi terapistin uzmanlığına bağlıdır.

Aile terapisi nasıl uygulanır?

Terapistin çeşitli yöntemler uyguladığı aile terapilerinde genel süreç hemen hemen aynıdır. Ancak terapistin dikkat etmesi gereken durumlar vardır.

Aile üyelerinden birinin problemi için başvurulan terapide; terapist sadece sorun yaşayan bireyin problemine değil tüm aileye odaklanmalıdır. Okul başarısızlığı yaşayan çocuğun bu problemi ile ilgili çalışılırken aynı anda ebeveynlerin tutum ve davranışları konusunda da çalışılmalıdır.

Aile terapisi tek bir üyenin baskın olduğu ve sadece bir kişinin konuştuğu terapi süreci değildir. Terapist ailenin tüm bireylerine konuşma, birbirlerini dinleme ve saygı konusunda eşit mesafeli davranmalıdır. Aile üyelerinden herhangi biri terapistin diğer bir üyeye fazla yoğunlaştığı fikrine kapılmamalıdır.

Aile terapisi uygulanırken terapist bireylerin birbirlerini anlamalarına yardımcı olmalı ve bunun bir alışkanlığa dönüşmesini sağlamalıdır. Terapilerin hemen hepsinde aile üyeleri problem karşısında birbirlerinin suçlama eğiliminde olmaktadırlar. Bu yanlış davranış yerine çözüme odaklanma ve çözümü konuşma davranışı oturtulmalıdır.

Bazı aile üyeleri çözüme ulaşma konusunda fazla aktif olmayabilirler. Terapist o üyeyi de aktif hale getirmelidir. Ailenin güçlü olduğu özellikleri vurgulanmalı ve çözüme bu özellik kullanılarak ulaşılmalıdır.

Aile terapisinin faydaları nelerdir?

Aile üyeleri arasındaki anlaşmazlıklarda çok yarar sağlayan aile terapisi, bireylerin madde bağımlılığı veya yeme bozuklukları gibi problemlerinde de faydalı olabilmektedir.

Ailenin yaşadığı psikolojik travmalardan çıkışta, üyeler arasındaki iletişimi ve bağı güçlendirerek diğer tedavi çeşitlerine destek sağlamaktadır.

Aile terapisinin avantajları nelerdir?

Bireysel terapide kişinin problemine dönük çalışılırken aile terapisinde hem kişinin problemine yönelik hem de aile üyeleriyle birlikte yaşadığı probleme yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Tüm aile üyeleri çözüme dönük oldukları için herkes, problem çözmenin hazzına ulaşmaktadır.

Çözüme yönelik atılan adımların birlikte atılması ve yapılan her şeyin bir takım havasında yapılması, aile üyelerinin birbirlerine olan bağlılıklarını arttırmaktadır.

Bir veya birkaç aile üyesinin konuşmaya dahi çekindiği konu terapistin teşviki ile başka bir üye tarafından dile getirilebilmekte ve çözüm için kullanılabilmektedir.

Bire bir terapiye katılmaya çekinen üyeler aile ile birlikte daha cesur davranabilmektedir. Aile üyeleri çekingen olan üyeyi cesaretlendirebilmektedir.

Aile terapisinin dezavantajları nelerdir?

Ebeveynler aile terapisinde bazı aile sırlarının saklı kalmasını isteyebilirler ancak ailenin diğer üyeleri bu gizlilik isteğine sadık kalmayabilir ve terapide konuyu açabilir.

Bireysel terapide danışanın ve terapistin ortak zamanını ayarlamak daha kolay olmaktadır. Ancak aile terapisinde aile üyelerinin tamamının ortak boş zamanını düzenlemen ve randevulaşmak daha zordur.

Aile terapisi daha zor bir uğraş olduğu için bireysel terapiden daha maliyetli olmaktadır.

Birden fazla kişiyi aynı anda terapiye motive etmek zor olduğu için aile terapisine başlamak bireysel terapiden daha zordur. Hatta bazen terapi sürecinde üyeler arasında tartışmalar da yaşanabilmektedir. Bunun ardından bazı üyeler terapiden ayrılmayı isteyebilir. Bu durum terapinin amacına aykırı olduğu için terapistin zor anlar yaşamasına neden olabilir.