Borderline Kişilik Bozukluğu Tedavisi Nasıl Olur?

yazar

Kristalyn Salters-Pedneault, PhD tarafından yazılmıştır; 1 Temmuz 2021 tarihinde güncellenmiştir; Amy Morin tarafından tıbbi olarak incelenmiştir.

Eğer size veya sevdiğiniz birine borderline kişilik bozukluğu (BKB) tanısı konulduysa, muhtemelen ilk sorunuz bu durumun tedavi edilip edilemeyeceği olacaktır. Belirli bir tedavi yöntemi bulunmasa da BKB tedavi edilebilir.1 Hatta, doğru bir tedavi yaklaşımıyla iyileşme ve gerileme sürecinde iyi bir yol kat edebilirsiniz.

Gerileme ve iyileşme tam anlamıyla bir “tedavi” anlamına gelmese de, her ikisi de BKB’nin başarılı bir şekilde tedavi edilmesi için zemin hazırlar.2 Bu iki kavramın tanımı şu şekildedir:

  • Gerileme (remission), kişinin BKB tanısı için belirtilen kriterlere artık uymadığı aşamadır.
  • İyileşme (recovery), daha az tanımlanmış olsa da kişinin uzun bir süre boyunca hayatın her alanında fonksiyon gösterebilmesidir. Bir işe devam edebilme ve anlamlı bir ilişkiyi sürdürebilme iyileşmeye örnek olarak gösterilebilir.

Tedavi hedefleri

Geçmişte birçok doktor BKB’nin tedavi edilemeyeceğine inanıyor ve BKB’yi antisosyal kişilik bozukluğu (ASKB) gibi tedavi edilmesi zor olan durumlarla bir tutuyordu. Bilim insanları bozukluğun iç yüzünü daha iyi anladıklarında yeni tedavi yaklaşımları ortaya çıktı. Bu durum, bazı vakalarda borderline kişilik bozukluğunun ilaç kullanılmaksızın devamlı olarak gerilemesine yardımcı oldu.

Bazı vakalar bu yaklaşımlara daha iyi yanıt verebiliyor ve sonuçlar farklılık gösterebiliyordu. Fakat BKB, çoğunlukla diyabet veya diğer kronik durumlarda olduğu gibi bilinçli ve bireyselleştirilmiş tedaviler ile kontrol altına alınabilir. Hastalık tamamen ortadan kalkmayabilir, ancak hayat kalitesini artırmak üzere kontrol altına alınabilir.

Gerileme oranları

2015 yılında yapılan bir çalışma, BKB olan birçok kişinin yetişkinlik dönemine girdiğinde artık bozukluğun tanısal kriterlerine uymadığını belirtmiştir. Bu göstergeler doğrultusunda, birçok kişinin bozukluğun doğal seyrinin bir parçası olarak eninde sonunda semptomlarını aştığı ve gerileme dönemine girdiği anlaşılmıştır.3

2012 yılında yayımlanan bir çalışma, 16 yıl boyunca her iki yılda bir BKB olan 290 hastayı takip etti. Bu çalışma ile birlikte, en az iki yıl boyunca tanısal kriterlere uymama olarak tanımlanan gerilemenin tanıdan ve ilk tedaviden iki ila sekiz yıl sonrasında kendiliğinden gerçekleşmeye başladığı keşfedildi.

16 yıl sonrasında %99 oranında iki yılda gerileme görülürken, %78 oranında sekiz yılda gerileme görüldü. Aynı çalışma, nükseden semptomların da iki yıl sonra %36 gibi yüksek bir orandan sekiz yıl sonra yaklaşık %10’a kadar zamanla azalma eğiliminde olduğunu ortaya koydu.2

Yine de bu istatistiklerin BKB tanısı konulan ve bu tanı için tedavi gören kişilere yönelik olduğunu belirtmek oldukça önemlidir. Sonuçlarda uygulanan tedavi yöntemi veya tedaviyi sürdürmek için kullanılan terapi türü belirtilmemiştir. Bu nedenle, çeşitli tedavi türlerinin gerileme oranlarını ne kadar etkilediği veya tanı konulmamış kişilerin de durumu aynı şekilde atlatıp atlatamayacağı kesin değildir.

Tedavi yaklaşımları

BKB tedavisi, semptomların ciddiyetine ve/veya bu semptomlara eşlik eden rahatsızlıkların var olup olmadığına göre değişiklik gösterebilir. Tedavi araçları genellikle psikoterapi ve ilaçları içerir.

Psikoterapi

BKB tedavisinin temel dayanağı, konuşmaya dayalı terapi olarak da bilinen psikoterapidir. 4 Psikoterapi yaklaşımları şu şekildedir:

  • Bilişsel davranışçı terapi (BDT), diğer tüm psikoterapi türlerine dâhil olan konuşma terapisine temel olarak yapılandırılmış bir yaklaşımdır.
  • Diyalektik davranış terapisi (DDT), olumsuz düşünce modellerini tanımlamayı ve değiştirmeyi, duyguları kontrol edebilme ve sıkıntılarla başa çıkabilme becerileri üzerinde çalışmayı hedefleyen bir BDT türüdür.
  • Zihinselleştirme temelli terapi (ZTT), dolaylı veya dolaysız bir şekilde birbirimizi ve kendimizi anlama süreci olan zihinselleştirmeyi geliştirmeyi hedefler.
  • Şema terapi, geçmişimizle alakalı olan ve genellikle duygusal bir kurtuluş için tutunduğumuz derin düşünce ve davranış kalıplarını tanımlamayı ve değiştirmeyi hedefler.
  • Aktarım odaklı terapi, geçmiş tecrübelerle ilgili olumsuz hisleri ve bu hislerin şu anki tecrübelere ve kişilere aktarımını önlemeyi hedefler.
  • Duygusal öngörülebilirlik ve problem çözme için sistem eğitimi, BKB olan kişilerin tanılarıyla bağlantılı davranış ve hislerini tanımlamalarına; davranışlarını değiştirmeleri ve hislerini kontrol altına alabilmeleri için gerekli olan becerileri kazanmalarına yardımcı olan 20 haftalık bir eğitim programıdır.

Tüm bu terapi türleri BKB’ye farklı şekillerde yaklaşır ve BKB tedavisi için uygundur. Diğerlerinden daha iyi olduğu söylenebilecek bir terapi türü yoktur. Bu terapi türleri arasında yapılan seçim, büyük oranda terapistinizle olan etkileşiminizin ne kadar etkili olduğuna ve kullanılan tekniğe ne kadar açık olduğunuza bağlıdır.

Terapistinize neden belirli bir terapötik yöntemi seçtiğini sormaktan asla çekinmeyin. Bu soruyu sormak, tedavinin hedeflerini daha iyi anlamanıza ve bu tedavi yönteminin sizin için doğru yaklaşım olup olmadığına karar vermenize yardımcı olur.

İlaçlar

İlaçlar BKB’nin bazı semptomlarının tedavisinde yardımcı olabilir.5 Her zaman ilaç kullanımına ihtiyaç duyulmasa da en çok reçete edilen ilaçların bazıları şu şekildedir:

  • Birinci basamak tedavilerde sıkça kullanılan seçici serotonin gerialım inhibitörleri(SSRI) dâhil antidepresanlar
  • Dürtüsellik, düşmanlık ve BKB’nin psikotik semptomlarını azaltmasıyla bilinen Zyprexa (olanzapin) gibi antipsikotikler
  • BKB semptomlarından biri olan saldırganlığın tedavisinde işe yarayabilen Topamax (topiramat), Lamictal (lamotrigin) ve Depakote (semisodyum valproat) gibi duygudurum dengeleyiciler
  • Ativan (lorazepam), Klonopin (klonazepam), Xanax (alprazolam) ve Valium (diazepam) gibi anksiyolitik ilaçlar

BKB tanısına eşlik eden durumlar

Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü raporuna göre, BKB olan insanların %85’i anksiyete bozuklukları, dürtü kontrol bozuklukları, madde kullanımı veya bağımlılık ve majör depresif bozukluk gibi duygudurum bozuklukları gibi en az bir tane daha ruhsal bozukluktan muzdariptir.1

BKB olan insanlar sıklıkla kişilik bozuklukları için belirtilen kriterlere de uyarlar. BKB’ye eşlik eden durumların ortalama sayısı üçtür. Eşlik eden durumlar ek tanı olarak da bilinir. Tedaviyi daha karmaşık hâle getirebilir ve tedavi üst üste binen semptomlara bağlı olarak gecikmiş veya gözden kaçırılmış tanılarla sonuçlanabilir.

Çifte tanı konulduğunda tedavi genellikle aşamalandırılır ve böylece önce başarılı sonuç verme ihtimali en yüksek olan semptom tedavi edilir. Örneğin, BKB’nin yaygın bir ek tanısı olan majör depresif bozukluktan muzdaripseniz, hem majör depresif bozukluğun hem de BKB’nin ortak semptomu olan depresyonu hafifletmek üzere size bir antidepresan reçete edilir.

Başa çıkma yolları

Eğer BKB’den muzdarip olduğunuzu düşünüyorsanız veya size BKB tanısı konulduysa, tedavi seçeneklerini keşfederken durumla daha iyi şekilde başa çıkabilmek için atabileceğiniz bazı adımlar vardır.6

  • Paniklemeyin. BKB’nin gerileme ihtimali olduğunu unutmayın. Tıpkı bütün ruhsal bozukluklarda olduğu gibi, erken tanı ve tedavi her zaman gecikmiş tanı ve tedaviden daha iyi sonuçlar verecektir.
  • BKB konusunda tecrübeli uzmanlar arayın. Bunu yapmanız sadece tanıların ve ek tanıların gözden kaçırılmasına engel olmaz, aynı zamanda en güncel ve ideal olarak en az yan etki ve zorlukla karşılaşacağınız tedaviye erişme şansınızı artırır.
  • Kendiniz için en uygun terapisti bulun. Terapi büyük oranda güven ve açık etkileşime dayanır. Birkaç terapist ile görüşmek için zaman ayırın ve kendinizi en güvende, rahat ve desteklenmiş hissettiğiniz terapisti seçin.
  • Kendinizi eğitin. Durumunuz hakkında bilgi edinmek için zaman ayırın ve kendi durumunuza hâkim olun. Bunu yaparak daha güçlü hissedeceksiniz ve bir takipçi olmak yerine donanımlı bir katılımcı olacaksınız.
  • Yeni beceriler edinin. Tedaviniz asla sadece ilaçlarla veya terapi seanslarıyla sınırlandırılmamalıdır. Hayatınıza dâhil edebileceğiniz birçok kişisel gelişim stratejisi var. Günlük tutma, kendini ifade eden yazılar yazma ve farkındalık meditasyonu yapma bu stratejiler arasında sayılabilir.
  • Ailenizi sürece dâhil edin. BKB tanısı tüm aileyi etkileyebilir. Tedavi, rahatsızlığınızdan kaynaklanan duygusal çatlakları onarmaya yardımcı olur. Çevrenizdeki kişiler bu sürece dâhil olduğunda ise tedavi çok daha başarılı olur. Aile terapisi sadece BKB tedavisine değil, ailenize de yardımcı olur.
Referanslar

1Lenzenweger MF, Lane MC, Loranger AW, Kessler RC. DSM-IV personality disorders in the National Comorbidity Survey Replication. Biol Psychiatry. 2007;62(6):553-564. doi:10.1016/j.biopsych.2006.09.019

2Zanarini MC, Frankenburg FR, Reich DB, Fitzmaurice G. Attainment and stability of sustained symptomatic remission and recovery among patients with borderline personality disorder and axis II comparison subjects: A 16-year prospective follow-up study. Am J Psychiatry. 2012;169(5):476-483. doi:10.1176/appi.ajp.2011.11101550

3Biskin RS. The lifetime course of borderline personality disorder. Can J Psychiatry. 2015;60(7):303-308. doi:10.1177/070674371506000702

4Ng FY, Bourke ME, Grenyer BF. Recovery from borderline personality disorder: A systematic review of the perspectives of consumers, clinicians, family and carers. PLoS ONE. 2016;11(8):e0160515. doi:10.1371/journal.pone.0160515

5Ripoll LH. Psychopharmacologic treatment of borderline personality disorder. Dialogues Clin Neurosci. 2013;15(2):213-224.

6Kramer U. The role of coping change in borderline personality disorder: A process-outcome analysis on dialectical-behaviour skills training. Clin Psychol Psychother. 2017;24(2):302-311. doi:10.1002/cpp.2017

Yorum yapın